مرور جامعی بر تظاهرات رایج انواع درماتیت و اگزما
درماتیت و اگزما طیف گسترده‌ای از شرایط پوستی را در بر می‌گیرند که حدود 10-30 درصد مشاوره‌های پوستی را در نژادها و قومیت‌های مختلف تشکیل می‌دهند. مهم است توجه شود که برخی انواع درماتیت در گروه‌های سنی متفاوتی شیوع بیشتری دارند. به عنوان مثال، درماتیت آتوپیک بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود، در حالی که شرایطی مانند درماتیت آستاتوتیک (خشکی پوست) و به طور کلی اگزما در سنین میانسالی و جمعیت سالمند شایع‌تر هستند.
برای درک جامع‌تر، ویژگی‌های بالینی رایج‌ترین اشکال درماتیت ترشحی را به طور خلاصه بررسی می‌کنیم:
- درماتیت آتوپیک (Atopic Dermatitis)
درماتیت آتوپیک، که اغلب با نام اگزما شناخته می‌شود، عمدتاً نوزادان، کودکان خردسال و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با دوره‌های مکرر التهاب، خارش و تحریک پوست، اغلب همراه با قرمزی، ترشح، پوسته‌ریزی و تشکیل لکه‌های خشک و پوسته‌ای مشخص می‌شود. نواحی رایج درگیرشده شامل صورت، پوست سر و سطوح خمیده بازوها و پاها هستند. در موارد شدید می‌تواند بر کیفیت زندگی تأثیر منفی چشمگیری بگذارد.
- درماتیت تماسی (Contact Dermatitis)
درماتیت تماسی را می‌توان بر اساس علت به دو زیرگروه تقسیم کرد:
الف) درماتیت تماسی تحریکی که در اثر تماس مستقیم با مواد تحریک‌کننده مثل صابون‌ها، مواد شوینده، شیمیایی و حلال‌ها ایجاد می‌شود.
ب) درماتیت تماسی آلرژیک که در اثر واکنش ایمنی به آلرژن‌های خاصی مانند فلزات، مواد معطر، لاتکس یا برخی گیاهان مثل بلوط سمی به وجود می‌آید.
- درماتیت نامولار (Nummular Dermatitis)
درماتیت نامولار که به اگزما دیسکوئید نیز معروف است، به صورت لکه‌های تحدیدشده و شکل سکه‌ای از پوست التهابی ظاهر می‌شود. این لکه‌ها می‌توانند شدیداً خارش‌دار باشند و معمولاً در اندام‌ها، به ویژه پاهای پایینی ایجاد می‌شوند.
- درماتیت استاز (Dermatitis Stasis)
درماتیت استاز (Dermatitis Stasis) یا به اختصار اگزما مکانیکی، بیماری التهابی پوست است که بیشتر افراد مبتلا به نارسایی مزمن وریدی را درگیر می‌کند. در این افراد، جریان خون وریدی پاها به دلیل ضعف دریچه‌ها و دیواره وریدها مختل شده و خون در پاها جمع می‌شود. این بیماری با علائمی همچون قرمزی، تورم و خارش پوست پاها همراه است. گاهی تغییر رنگ پوست، پوسته ریزی و زخم‌هایی نیز در مراحل پیشرفته‌تر بیماری دیده می‌شود. علت اصلی ایجاد این علائم، اختلال در جریان برگشتی خون وریدی از اندام‌های تحتانی و ایستادن خون در پاها است که منجر به التهاب مزمن پوست می‌شود
پیشگیری و درمان این بیماری بسیار مهم است. کنترل عوامل خطرزا مثل چاقی، عدم تحرک و ابتلا به بیماری‌های مزمن، پوشیدن جوراب‌های فشاری و انجام ماساژ منظم پاها از اقدامات پیشگیرانه موثر است. درمان‌های دارویی و مراقبت‌های پوستی نیز در بهبود علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری مفید هستند.
- درماتیت سبورئیک (Seborrheic Dermatitis)
درماتیت سبورئیک معمولاً نواحی پوستی غنی از غدد سباسه مانند پوست سر، صورت (به ویژه اطراف ابروها، تایده‌های بینی و ناحیه ریش) و قفسه سینه مرکزی را درگیر می‌کند. علائم شامل پوسته‌ها یا لایه‌های
تفاوت‌های اصطلاح‌شناسی درماتیت‌های اگزماتوز: درک بهتر انواع التهاب‌های پوستی
اصطلاحات مربوط به التهاب‌های پوستی اگزماتوز گاهی گیج‌کننده است. اصطلاحات «درماتیت» و «اگزما» اغلب به جای یکدیگر به کار می‌روند، هرچند با تفاوت‌های جزئی. در اینجا، تلاش می‌کنیم این اصطلاحات را تعریف و تفکیک کنیم تا درک بهتری از آنها ارائه شود:
- اگزما:
وقتی اصطلاح «اگزما» به تنهایی به کار می‌رود، معمولاً به درماتیت آتوپیک یا اگزمای آتوپیک اشاره دارد. درماتیت آتوپیک بیماری التهابی مزمن پوست است که با ضایعات پوستی عودکننده و مزمن همراه است. این نوع اگزما اغلب با بیماری‌های آلرژیک زمینه‌ای همراه است و ریشه‌ی ژنتیکی قوی دارد. درماتیت آتوپیک با علائمی همچون خارش شدید، قرمزی، تورم و تشکیل پلاک‌های خشک و پوسته‌ریزی روی پوست مشخص می‌شود.
- اگزما:
اصطلاح «اگزما» برای توصیف هر بیماری پوستی به کار می‌رود که ویژگی‌های مشخصی همچون پوسته‌ریزی، ضایعات پوستی مزمن یا شدید را نشان می‌دهد. این اصطلاح برای تمایز این‌گونه ضایعات پوستی از اریتم ساده یا قرمزی پوست بدون سایر نشانه‌های مشخص به کار می‌رود. ضایعات اگزماتوز معمولاً با علائم دیگری مانند خارش، قرمزی، تورم و تشکیل حباب یا پوسته‌های پوستی همراه است.
- درماتیت:
اصطلاح «درماتیت» اغلب به همراه واژه‌های توصیفی یا تکمیلی برای توصیف انواع بیماری‌های پوستی به کار می‌رود. درماتیت در معنای گسترده‌تر آن به التهاب پوست اشاره دارد، بدون در نظر گرفتن علت زمینه‌ای آن. این اصطلاح به ویژه زمانی مفید است که می‌خواهیم محرک یا علت بیماری را مشخص کنیم. به عنوان مثال، «درماتیت تماسی» به التهاب پوست ناشی از تماس مستقیم با مواد حساسیت‌زا یا تحریک‌کننده اشاره دارد. سایر انواع شامل درماتیت سبورئیک، درماتیت نُدولار و درماتیت استاز هستند که به انواع خاصی از درماتیت با ویژگی‌های بالینی و علل زمینه‌ای مشخص اشاره دارند.
به طور خلاصه، «اگزما» معمولاً به درماتیت آتوپیک اشاره دارد، در حالی که «درماتیت» اصطلاح کلی‌تری است که با واژه‌های توصیفی برای توضیح انواع مختلف التهاب‌های پوستی به کار می‌رود. با درک این تفاوت‌ها، پزشکان و افراد مبتلا به التهاب‌های پوستی اگزماتوز می‌توانند در مورد انواع و ویژگی‌های دقیق بیماری‌های پوستی‌شان ارتباط بهتر و دقیق‌تری برقرار کنند.
درماتیت سبورئیک: ویژگی‌ها و اختلالات همراه
درماتیت سبورئیک یک شرایط پوستی شایع و عودکننده است که حدود 1-3٪ بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با لکه‌های اریتماتوز (قرمز) و پوسته‌ای مشخص می‌شود که معمولاً در نواحی با تراکم بالای غدد سباسه ایجاد می‌شوند.
درماتیت سبورئیک با برخی از اختلالات زیر ارتباط دارد:
- عفونت HIV
- بیماری پارکینسون
- اختلالات عصبی دیگر
درماتیت سبورئیک با برخی از اختلالات و بیماری‌های زیر ارتباط دارد:
- عفونت HIV: درماتیت سبورئیک یک علامت شایع در افراد مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) است و می‌تواند به عنوان یک شرایط نادر بیمارستانی با شدت و ویژگی‌های متمایزی ظاهر شود.
- بیماری پارکینسون: درماتیت سبورئیک اغلب در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون و پارکینسون ناشی از داروهای ضد روان‌پریشی دیده می‌شود.
- سایر اختلالات عصبی: سایر اختلالات عصبی مانند اختلالات خلقی و دیسکینزی دیررس نیز اغلب با درماتیت سبورئیک ارتباط دارند.
مهم است توجه شود که درماتیت سبورئیک می‌تواند به طور مستقل از این اختلالات همراه رخ دهد و افرادی را نیز تحت تأثیر قرار دهد که هیچ شرایط پزشکی زمینه‌ای ندارند. تشخیص و درمان مناسب که ممکن است شامل عوامل ضدقارچی، کورتیکواستروئیدهای موضعی و سایر مداخلات پوستی باشد، می‌تواند به مدیریت علائم و تسکین افراد مبتلا به درماتیت سبورئیک کمک کند.
درماتیت آتوپیک (اگزما): ویژگی‌ها و نشانه‌های بالینی
درماتیت آتوپیک، که به اگزما نیز معروف است، یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که بیشتر کودکان را درگیر می‌کند اما در بزرگسالان نیز ممکن است رخ دهد. این بیماری با خارش مداوم، خشکی پوست و افزایش حساسیت پوست نسبت به عوامل محیطی مختلف مشخص می‌شود. نشانه‌های بالینی درماتیت آتوپیک بسته به گروه سنی متفاوت است:
- نوزادان و کودکان خردسال: در نوزادان (زیر 2 سال) و کودکان خردسال، درماتیت آتوپیک معمولاً به صورت ضایعات قرمز رنگ، خارش‌دار و پوسته‌ای شکل بروز می‌کند. این ضایعات اغلب روی صورت، تنه و سطوح اکستانسوری (پشتی) اندام‌ها دیده می‌شود و ممکن است در ناحیهٔ پوشک نیز وجود داشته باشد.
- کودکان و نوجوانان: در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان، درماتیت آتوپیک معمولاً به صورت پلاک‌های پراکنده و متغیری دیده می‌شود. این بیماری بیشتر نواحی خمیده را درگیر می‌کند، مانند فوسه آرنجی (داخل آرنج) و فوسه زانویی (پشت زانو). مچ دست‌ها، قوزک پا و گردن نیز ممکن است درگیر شوند.
- بزرگسالان: در بزرگسالان، درماتیت آتوپیک بیشتر به صورت علائم موضعی ظاهر می‌شود. لیکنی‌فیکاسیون (ضخیم و چرمی شدن پوست) به دلیل خاراندن و مالش مزمن پوست اغلب دیده می‌شود. گرچه بزرگسالان ممکن است انواع مختلفی از درماتیت آتوپیک داشته باشند، اما انواع خاصی شایع‌تر هستند، از جمله اگزمای مزمن دست‌ها، درماتیت صورت و اگزمای پلک.
افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک اغلب ویژگی‌های پوستی شناخته شده‌ای به نام استیگماتای آتوپیک دارند که شامل موارد زیر است:
- کراتوز پیلاریس: توده‌های ریز و زبر روی پوست شبیه به «پوست مرغی»
- افزایش بیش از حد خطوط کف دست
- پیتیریازیس آلبا: لکه‌های روشن‌تر روی پوست که ممکن است خشک و پوسته‌ای باشند
- تیرگی اطراف چشم
- چین‌های اضافی زیر چشم موسوم به دنی-مورگان
- اگزمای نوک پستان
درمان درماتیت آتوپیک مستلزم استفاده از روش‌های مختلف از جمله مرطوب نگه داشتن پوست، پرهیز از عوامل ایجادکننده، کنترل خارش و استفاده از داروهای تجویزی مانند کورتیکواستروئیدهای موضعی یا داروهای ایمونومدولاتور است. توصیه می‌شود برای تشخیص دقیق و برنامه درمانی شخصی‌سازی شده بر اساس سن، شدت علائم و سابقه پزشکی فرد، با یک متخصص مشورت شود.
درماتیت تماسی: انواع آلرژیک و تحریکی
درماتیت تماسی به التهاب پوست اطلاق می‌شود که در اثر تماس مستقیم با ماده‌ای خاص ایجاد می‌شود. این بیماری به دو دسته اصلی درماتیت تماسی آلرژیک و درماتیت تماسی تحریکی تقسیم می‌شود:
- درماتیت تماسی آلرژیک: این نوع درماتیت زمانی رخ می‌دهد که پوست با ماده‌ای تماس پیدا کند که واکنش حساسیت از نوع دیررس یا نوع 4 را ایجاد کند. عوامل حساسیت‌زای رایج عبارتند از:
- اوروشیول: رزینی که در سماق، بلوط سمی و سوماک سمی یافت می‌شود و همچنین در پوست میوه گینکو و مانگو وجود دارد.
- فلزات: نیکل و مس از عوامل شایع بوده و معمولاً در جواهرات یافت می‌شوند.
- نگهدارنده‌ها: فرمالدئید و کواترنیوم-15 که در لوازم آرایشی و بهداشتی وجود دارند.
- عطر و طعم‌دهنده‌ها: عطرها، مواد شوینده و برخی افزودنی‌های غذایی
- آنتی‌بیوتیک‌ها و پارافنیلن‌دی‌آمین موجود در رنگ‌موها
علائم بالینی درماتیت تماسی آلرژیک معمولاً شامل خارش شدید و ایجاد ضایعات اگزماتوز با مرز مشخص در نواحی تماس با آلرژن است. به عنوان مثال، آرایشی‌ها می‌توانند درماتیت تماسی آلرژیک روی صورت ایجاد کنند، نیکل در جواهرات، لاتکس در دستکش‌ها و برخی مواد شیمیایی در رنگ‌مو و شامپوها می‌توانند درماتیت را در ناحیه پوست سر و اطراف آن القا کنند.
- درماتیت تماسی تحریکی: این شایع‌ترین نوع درماتیت تماسی بوده و در اثر مواجهه با موادی رخ می‌دهد که موجب تحریک فیزیکی، مکانیکی یا شیمیایی پوست می‌شوند. عوامل تحریک‌کننده شایع شامل آب، صابون‌ها، مواد شوینده، ژاول، حلال‌ها، اسیدها، بازها، تراشه‌های چوب، برگ‌ها، گرد و خاک یا خاک هستند.
درماتیت تحریکی دست به ویژه در مشاغلی که با تماس مکرر با آب همراه است مانند کارکنان صنایع غذایی، کارکنان بهداشتی درمانی، نظافتچی‌ها و خانه‌دارها بسیار شایع است. علائم درماتیت تماسی تحریکی متفاوت بوده و از اریتم، ورم، تاول و بثورات همراه با ترشحات در موارد حاد تا لیکنی‌فیکاسیون، هیپرکراتوز و شکاف‌های پوستی در موارد مزمن متغیر است. تحریک‌کننده‌های خفیف ممکن است منجربه اریتم، خشکی، ترک‌خوردگی، خارش و درد پوست شوند.
دست‌ها به‌طور معمول در درماتیت تحریکی درگیر می‌شوند، به ویژه فضاهای بین انگشتان که مواد تحریک‌کننده می‌توانند در آن جمع شوند. لازم به ذکر است که خود دستکش‌های لاتکس، نیتریل و وینیل نیز می‌توانند موجب درماتیت تحریکی شوند که با آلرژی به لاتکس متفاوت است. تجمع رطوبت و خشک شدن مکرر پوست پس از درآوردن دستکش نیز می‌تواند به این بیماری دامن بزند.
تشخیص و درمان صحیح درماتیت تماسی نیازمند شناسایی عوامل ایجادکننده، اجتناب از آنها، تسکین علائم و در برخی موارد استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی یا سایر داروهای تجویزی است. توصیه می‌شود برای تشخیص دقیق و درمان شخصی‌سازی‌شده با یک متخصص مشورت شود.
درماتیت کف پای کودکی: علل، نشانه‌ها و درمان
درماتیت کف پای کودکی که به نام درماتیت خشک کف پا نیز شناخته می‌شود، حالت التهابی اگزما است که کف پاها را درگیر می‌کند و معمولاً در کودکان 3 تا 14 ساله و به ویژه در افراد مستعد آتوپی دیده می‌شود. علت آن نامشخص است، اگرچه تحریک ناشی از مواد سنتتیک کفش‌ها، پارچه‌های سنتتیک، اصطکاک و تعریق نقش دارند.
از نظر بافت‌شناسی، درماتیت کف پای کودکی با درماتیت اسفنجی زیرحاد یا مزمن و یافته‌های بارزی از نفوذ لنفوسیتی اطراف مجاری عرقی اکرین مشخص می‌شود.
نشانه‌های بالینی و تشخیص – درماتیت کف پای کودکی با قرمزی و درد در سطح کف پا همراه است که باعث ظاهری شیشه‌ای، براق و ترک‌خورده به پا می‌دهد. معمولاً فضای بین انگشتان پا و کف پا محافظت می‌شود.
تشخیص درماتیت کف پای کودکی معمولاً بالینی است. از چرم برای آماده‌سازی هیدروکسید پتاسیم و آزمایش‌های پوستی به منظور حذف عفونت‌های قارچی یا درماتیت تماسی آلرژیک ناشی از مواد شیمیایی در کفش‌ها یا جوراب‌های چرم یا لاستیکی استفاده می‌شود.
درمان – درماتیت کف پای کودکی یک بیماری خودمحدودشونده است و به طور خودبخود پس از چند سال برطرف می‌شود. پرهیز از جوراب‌های سنتتیک و کفش‌های ناراحت و استفاده از مرطوب‌کننده‌های پوستی اساس درمان هستند.
بنابراین، درماتیت کف پای کودکی یک اختلال پوستی التهابی نسبتاً شایع در کودکان است که با درمان‌های حمایتی می‌توان آن را کنترل کرد. آگاهی والدین و مراقبت مناسب از پوست کودک در پیشگیری و درمان این بیماری بسیار مهم است. استفاده از کفش و جوراب مناسب، جلوگیری از تعریق بیش از حد و مرطوب نگه داشتن پوست با مرطوب‌کننده‌ها، رعایت بهداشت پا و اجتناب از عوامل تحریک‌کننده در کنترل علائم موثر است. البته گاهی درمان‌های دارویی موضعی نیز توصیه می‌شود. در موارد شدیدتر نیاز به مشاوره با متخصص پوست وجود دارد.
درماتیت استاز (واریسی): درک پیچیدگی‌های نارسایی مزمن وریدی و تاثیرات پوستی آن
درماتیت استاز که به اگزمای واریسی نیز معروف است، حالت پوستی است که عمدتاً اندام تحتانی افراد مبتلا به نارسایی مزمن وریدی را درگیر می‌کند. این حالت با ظهور پلاک‌ها یا ضایعات اگزماتوز، پوسته‌ای و اریتماتوز روی پاهای مزمناً ورم کرده مشخص می‌شود. در شکل حاد آن، درماتیت استاز ممکن است با التهاب شدید، ضایعات ترشحی، حباب‌ها و پوسته‌ها و اغلب همراه با عفونت‌های باکتریایی ثانویه بروز کند.
یکی از عوارض شایع مرتبط با درماتیت استاز، درماتیت تماسی آلرژیک است که در اثر حساس شدن به داروهای موضعی، باندها یا آنتی‌بیوتیک‌های موضعی رخ می‌دهد. در شکل مزمن این بیماری، هیپرپیگمانتاسیون پوستی در اثر رسوب هموسیدرین و همچنین پوسته‌ریزی و احتمال لیپودرماتواسکلروز ایجاد می‌شود.
لیپودرماتواسکلروز نوعی التهاب مزمن چربی زیرپوست است که با التهاب مزمن، تخریب چربی و فیبروز مشخص می‌شود. این حالت منجر به تنگ شدن ناحیه مچ پا شده و سبب می‌شود پا شکلی شبیه به بطری شامپاین وارونه به خود بگیرد.
درماتیت استاز یک حالت پیچیده است که نیازمند درک جامعی از نارسایی مزمن وریدی زمینه‌ای آن است. مدیریت صحیح آن نیازمند رفع نارسایی وریدی زمینه‌ای به منظور تسهیل جریان خون راکد در اندام تحتانی است. علاوه بر این، درمان بر تسکین التهاب، کنترل عفونت‌های باکتریایی و مدیریت عوارضی مانند درماتیت تماسی آلرژیک متمرکز است.
اگزما آستاتوتیک (Asteatotic Eczema): درک مشکل خشکی پوست و رویکردهای درمانی
اگزما آستاتوتیک که به اگزما کراکله نیز معروف است، نوعی درماتیت خارش‌دار است که بیشتر در افراد مسن مبتلا به خشکی پوست و عمدتاً در اندام تحتانی دیده می‌شود. این حالت معمولاً در ماه‌های سرد سال که رطوبت طبیعی پوست بیشتر دچار اختلال می‌شود، بدتر می‌گردد. علت اصلی زمینه‌ای این حالت، از دست رفتن آب از لایه شاخی پوست به دلیل آسیب سن-مربوط به سد محافظ پوست است.
چندین عامل محیطی می‌تواند اگزما آستاتوتیک را تشدید کند که شامل رطوبت پایین (مانند آب و هوای سرد و خشک یا گرمایش مرکزی) و مواجهه با مواد شوینده تحریک‌کننده و خشن است. با این حال، در اکثر موارد اگزما آستاتوتیک به عنوان یک یافته منفرد دیده می‌شود. به ندرت ممکن است با بیماری‌های پزشکی زمینه‌ای مانند سوءتغذیه، کم‌کاری تیروئید، بدخیمی‌ها یا القاء شده توسط برخی داروها مانند رتینوئیدها یا داروهای ضدسرطان همراه باشد.
ویژگی‌های بالینی اگزما آستاتوتیک معمولاً شامل پوسته‌ریزی و شکاف‌های سطحی پوست است که باعث ایجاد ظاهر مشخص «رودخانه خشک شده» می‌گردد. شدت التهاب متفاوت است و در موارد شدید ممکن است شکاف‌های خونریزی‌دار مشاهده شود. خارش نیز یک علامت شایع همراه این حالت است. تشخیص اگزما آستاتوتیک عمدتاً بر اساس مشاهدات بالینی است. اما در صورت نیاز، بیوپسی پوست ممکن است الگوی اگزماتوز زیرحاد را نشان دهد که با آکانتوز، هیپرکراتوز، اسپونژیوز خفیف و نفوذ سطحی لنفوسیتی اطراف عروق خونی مشخص می‌شود.
در خصوص درمان، اگزما آستاتوتیک اغلب به کورتیکواستروئیدهای موضعی با قدرت متوسط خوب پاسخ می‌دهد. استفاده مکرر و کافی از مرطوب‌کننده‌های پوست چندین بار در روز برای پیشگیری از عود و حفظ رطوبت پوست بسیار حیاتی است. مرطوب‌سازی کافی نقش مهمی در مدیریت خشکی و جلوگیری از تشدید علائم دارد.
اگزما دیشیدروتیک: درک درماتیت خارش‌دار، حبابچه‌ها و چالش‌های تشخیص و درمان
اگزما دیشیدروتیک که به اگزمای شدید کف دست و پا، پمفولیکس یا دیشیدروزیس نیز معروف است، حالت پوستی مزمن و آزاردهنده‌ای است که با خارش مداوم و درماتیتی با منشا نامشخص مشخص می‌شود. این حالت بیشتر کف دست‌ها، کف پاها و سطوح خارجی انگشتان را درگیر می‌کند. اگرچه افراد مبتلا به اگزما دیشیدروتیک معمولاً جوان هستند، اما می‌تواند در گروه‌های سنی مختلف رخ دهد.
یکی از نشانه‌های بارز فیزیکی این حالت، وجود حبابچه‌های ریز متعدد عمیق است که روی پوست کف دست‌ها، کف پاها و به ویژه اطراف انگشتان دست و پا تشکیل می‌شوند. در برخی موارد، این حبابچه‌ها ممکن است با هم ادغام شده و حبابچه‌های بزرگ‌تری به وجود آورند که می‌توانند عفونی شوند. با پیشرفت حالت، حبابچه‌ها در نهایت به پلاک‌های خشک و دردناکی تبدیل می‌شوند. با گذشت زمان، ضایعات قدیمی‌تر ممکن است نشانه‌هایی از اریتم (قرمزی)، پوسته‌ریزی و شکاف‌ها نشان دهند که منشا بیشتر آزار و ناراحتی برای افراد مبتلا هستند.
اگزما نامولار(Nummular Eczema): اگزمای پوستی مزمن به شکل سکه‌ای
اگزما نامولار(Nummular Eczema) که به درماتیت نامولار یا اگزمای دیسکوئید نیز معروف است، نوعی بیماری التهابی مزمن پوستی است که به صورت پلاک‌های اگزماتوز دایره‌ای یا بیضوی شکل ظاهر می‌شود. اصطلاح “نامولار” از واژه لاتین به معنای سکه گرفته شده است، زیرا ضایعات اغلب شکل و اندازه سکه را شبیه‌سازی می‌کنند.
این نوع اگزما در افراد میانسال و سالمند شایع‌تر است، اما می‌تواند افراد در هر سنی را درگیر کند. علت دقیق اگزما نامولار کاملاً مشخص نیست، اما چندین عامل ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند، از جمله:
- پوست خشک: افراد مبتلا به پوست خشک مستعد ابتلا به اگزما نامولار هستند.
- محرک‌های محیطی: مواجهه با مواد شیمیایی، تحریک‌کننده یا آلرژن‌ها می‌تواند منجر به ایجاد یا تشدید این حالت شود.
- آسیب به پوست: آسیب‌های پوستی مانند گزش حشرات، سوختگی یا خراشیدگی می‌توانند در برخی موارد پیش‌درآمدی برای ضایعات اگزما نامولار باشند.
- زمینه ژنتیکی: ممکن است عامل ژنتیکی در برخی افراد مستعد به ایجاد این حالت وجود داشته باشد.
از نظر بالینی، اگزما نامولار معمولاً به صورت پلاک‌های دایره‌ای یا بیضوی شکل مشخصی از پوست اریتماتوز (قرمز) و پروریتیک (خارش‌دار) ظاهر می‌شود. ضایعه ممکن است پوسته‌ای، پوستکی و بافتی چرمی داشته باشد. اغلب اندام‌ها مانند بازوها و پاها را درگیر می‌کند، اما در موارد نادر ممکن است روی تنه نیز بروز کند.
تشخیص اگزما نامولار عمدتاً بر اساس ارزیابی بالینی و ظاهر مشخص ضایعات صورت می‌گیرد. با این حال، آزمایش‌های تکمیلی ممکن است برای رد سایر شرایطی که می‌توانند ظاهر مشابهی داشته باشند، انجام شود.
درمان اگزما نامولار(Nummular Eczema) با هدف تسکین علائم، کاهش التهاب و التیام پوست انجام می‌شود. اغلب شامل ترکیبی از روش‌هاست، از جمله:
- مرطوب‌کننده‌ها: استفاده مکرر و کافی از مرطوب‌کننده‌ها به نرم نگه داشتن پوست کمک می‌کند.
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: این داروهای ضدالتهاب برای کاهش خارش و التهاب تجویز می‌شوند.
- مهارکننده‌های کلسی‌نورین موضعی: این داروها مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس به تعدیل پاسخ ایمنی و کاهش التهاب کمک می‌کنند.
- پانسمان‌های مرطوب: استفاده از کمپرس یا پانسمان‌های مرطوب بر روی نواحی درگیر به تسکین علائم، حفظ رطوبت و تسریع التیام کمک می‌کند.
- پرهیز از محرک‌ها: شناسایی و اجتناب از محرک‌های احتمالی مانند برخی پارچه‌ها، مواد تحریک‌کننده یا آلرژن‌ها به پیشگیری از عود کمک می‌کند.
- فوتوتراپی: گاهی پرتودرمانی با اشعه ماوراء بنفش برای بهبود علائم و کاهش التهاب توصیه می‌شود.
برای افراد مبتلا به اگزما نامولار پیروی از یک روتین مراقبت پوستی، پرهیز از خاراندن بیش از حد و حفظ سلامت کلی پوست بسیار مهم است. پیگیری منظم با یک متخصص برای کنترل وضعیت و تنظیم برنامه درمانی ضروری است.
خلاصه‌ای از انواع شایع درماتیت و اگزما
درماتیت سبورئیک: درماتیت سبورئیک یک بیماری پوستی شایع است که با پلاک‌های اریتماتوز و پوسته‌ای روی پوست سر، صورت و بالاتنه مشخص می‌شود. پوسته ریزی سر یا شوره سر نوع خفیفی از درماتیت سبورئیک با پوسته ریزی و التهاب کم است. درماتیت سبورئیک شدید در افراد مبتلا به عفونت HIV شایع است.
درماتیت آتوپیک: درماتیت آتوپیک یا اگزما، بیماری التهابی مزمن و خارش‌دار پوست است که بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد ولی ممکن است بزرگسالان را نیز درگیر کند. نشانه‌های بالینی با سن متفاوت است. در نوزادان و کودکان خردسال صورت، پوست سر و سطوح اکستانسوری اندام‌ها درگیر می‌شود. در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان نواحی خمیده و در بزرگسالان دست‌ها و صورت درگیری بیشتری دارند.
درماتیت تماسی آلرژیک: درماتیت تماسی آلرژیک واکنش حساسیت تأخیری پس از مواجهه موضعی با آلرژن است. بیماران معمولاً با ضایعه خارش‌دار در محل تماس مراجعه می‌کنند. آلرژن‌های رایج شامل اوروشیول گیاهی در سماق سمی، فلزات مانند نیکل در جواهرات، نگهدارنده‌ها، عطریات، آنتی‌بیوتیک‌های موضعی و پارافنیلن دی‌آمین در رنگ موهاست.
درماتیت تماسی تحریکی: درماتیت تماسی تحریکی شایع‌ترین نوع درماتیت تماسی است که در اثر تماس با مواد تحریک‌کننده فیزیکی، مکانیکی یا شیمیایی پوست به وجود می‌آید. دست‌ها به‌طور معمول درگیر می‌شوند، به ویژه در افرادی مانند آشپزها، کارکنان بهداشتی، کارگران ماشین‌آلات، نظافتچی‌ها و خانه‌دارها. بیماران ممکن است با اریتم، خشکی و ترک‌خوردگی پوست مراجعه کنند.
درماتیت کف پای کودکی: درماتیت کف پای کودکی حالتی از اگزماست که کف پاها را درگیر می‌کند و معمولاً در کودکان 3 تا 14 ساله دیده می‌شود. با قرمزی و درد در سطح کف پاها و ظاهری شیشه‌ای، براق و ترک‌خورده همراه است.
اگزما آستاتوتیک: اگزما آستاتوتیک یا اگزمای پوست خشک، نوع شایعی از درماتیت خارش‌دار است که معمولاً روی اندام تحتانی افراد مسن با پوست خشک، به ویژه در فصل سرد زمستان دیده می‌شود. با پوسته ریزی و ترک‌خوردگی سطحی پوست و ظاهر “رودخانه خشک” همراه است.
اگزما دیشیدروتیک: اگزما دیشیدروتیک یا درماتیت حبابی مزمن و بسیار خارش‌دار است که معمولاً کف دست‌ها، کف پاها و انگشتان را درگیر می‌کند. با تشکیل حبابچه‌های ریز متعدد عمیق در امتداد پوست کف دست‌ها یا پاها، به ویژه در کناره‌های انگشتان مشخص می‌شود.
اگزما نامولار: اگزما نامولار یا اگزمای دیسکوئید با پلاک‌های اگزماتوز دایره‌ای خارش‌دار مشخص می‌شود که بیشتر روی تنه و اندام‌ها دیده می‌شود.
بنابراین، درماتیت‌ها و اگزماهای مختلف، التهاب‌های پوستی شایعی هستند که ویژگی‌ها و علائم بالینی متفاوتی دارند. آگاهی از انواع آنها و تشخیص دقیق برای درمان مناسب بسیار حائز اهمیت است. استفاده از روش‌های حمایتی مانند مرطوب‌سازی و حفاظت از پوست، پرهیز از محرک‌ها و رعایت بهداشت پوست در مدیریت اغلب این التهاب‌های پوستی موثر است. در موارد شدیدتر، درمان‌های دارویی تحت نظر پزشک لازم است.
سوال و جواب رایج به اگزما
سؤال: آیا درماتیت‌ها و اگزماها واگیردار هستند؟
جواب: خیر، درماتیت‌ها و اگزماها بیماری‌های واگیردار نیستند و از راه تماس مستقیم یا غیرمستقیم منتقل نمی‌شوند. این‌ها عمدتاً بیماری‌های التهابی پوست هستند که بر اثر عوامل مختلفی مثل ژنتیک، محرک‌های محیطی، آلرژن‌ها و غیره ایجاد می‌شوند.
سؤال: خطر ابتلای نوزادان به درماتیت آتوپیک چقدر است؟
جواب: درماتیت آتوپیک می‌تواند در هر سنی شروع شود، اما شیوع آن در نوزادان و کودکان خردسال بالاست. تخمین زده می‌شود حدود 10-20% نوزادان، التهاب و خارش پوستی خفیفی را تجربه کنند که ممکن است نشانه‌ای از درماتیت آتوپیک باشد. در معرض عوامل محیطی مثل عفونت‌ها، دمای نامناسب، محرک‌ها و غیره قرار گرفتن، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
سؤال: آیا درماتیت آتوپیک در بزرگسالی هم وجود دارد؟
جواب: بله، اگرچه درماتیت آتوپیک شایع‌ترین در کودکان است، اما در بزرگسالان هم دیده می‌شود. در بزرگسالان مبتلا، معمولاً در نواحی خاصی مثل دست‌ها، پاها، گردن و صورت بروز می‌کند. عواملی مثل استرس، تغییرات هورمونی، عفونت‌ها و آلرژن‌ها می‌توانند باعث ظهور یا تشدید علائم در بزرگسالی شوند.
سؤال: آیا اگزمای صورت همیشه نوع آتوپیک دارد؟
جواب: نه، اگزمای صورت لزوماً آتوپیک نیست. انواع مختلفی از درماتیت می‌توانند صورت را درگیر کنند، از جمله درماتیت تماسی (به دلیل مواجهه با مواد تحریک‌کننده یا آلرژن)، درماتیت سبورئیک (مرتبط با ترشحات غدد چربی) و پسوریازیس. تنها راه تشخیص نوع درماتیت، معاینه دقیق پزشک و آزمایش‌های لازم است.
سؤال: چرا درماتیت دست در زنان شایع‌تر است؟
جواب: دلایل مختلفی وجود دارد که چرا زنان بیشتر دچار درماتیت دست می‌شوند:
- مواجهه بیشتر با مواد شوینده و آب به دلیل کارهای خانه‌داری
- تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی
- ساختار ظریف‌تر پوست دست‌ها
- استفاده بیشتر از محصولات آرایشی و بهداشتی
- حساسیت بیشتر نسبت به برخی مواد شیمیایی
سؤال: پوسته ریزی سر نوزاد نشانه چیست؟
جواب: پوسته ریزی سر خفیف در نوزادان امری طبیعی است. اما اگر شدید باشد و با التهاب، قرمزی و ترشح همراه باشد، می‌تواند نشانه‌ای از درماتیت سبورئیک نوزادی باشد. درماتیت سبورئیک نوزادی معمولاً خودمحدودشونده است. اما گاهی نیاز به مراقبت‌های پزشکی و درمان دارد. مراجعه به
